Idea

Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego od początku swojego istnienia zajmuje się gromadzeniem i udostępnianiem dokumentów ukazujących oblicza XX wieku. Wiele z nich było dotąd rozproszonych, nieodkrytych lub zapomnianych. Część znajdowała się w archiwach na innych kontynentach. By ułatwić pracę badaczom, stworzyliśmy nowatorskie archiwum cyfrowe, dzięki któremu można w łatwy sposób zapoznawać się ze źródłami. Dążymy do zgromadzenia w jednym miejscu jak największej liczby archiwaliów. Dzięki temu wystarczy kilka kliknięć, aby poznawać dzieje Polski i jej obywateli w XX wieku. Z samymi dokumentami można zapoznać się tylko w Czytelni znajdującej się w siedzibie Instytutu. Ponadto na stronie internetowej są dostępne opisy zbiorów archiwum cyfrowego oraz informacje potrzebne do zaplanowania wizyty.

Celem Instytutu Pileckiego jest interdyscyplinarna refleksja nad kluczowymi zagadnieniami XX wieku: dwoma totalitaryzmami – niemieckim i sowieckim. Dokumenty ukazujące działania Trzeciej Rzeszy i Związku Sowieckiego, stanowią podstawę zbiorów archiwum cyfrowego. Zbiory te są cały czas rozbudowywane dzięki wysiłkom pracowników Instytutu. Docelowo kolekcje będą zawierać tysiące dokumentów, filmów, nagrań, zdjęć, książek i innych materiałów.

Uruchomienie nowego projektu cyfrowego nie oznacza, że internetowa baza świadectw „Zapisy Terroru” przestanie funkcjonować. Będzie ona nadal dostępna online i stale rozwijana z myślą o prezentacji osobistych świadectw obywateli polskich, którzy przeżyli II wojnę światową. Jednak dostęp do niej online będzie ograniczony, z pełną treścią zgromadzonych w niej zeznań będzie się można zapoznać tylko w Czytelni Instytutu.

Udostępniane zbiory

Materiały do archiwum cyfrowego są pozyskiwane od instytucji, archiwów publicznych, organizacji społecznych, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych, a także od osób prywatnych. Jako pierwsze zostały udostępnione dokumenty Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych (UNWCC), które stanowią świadectwo m.in. niemieckiej polityki okupacyjnej, w tym także zbrodni Holokaustu, oraz materiały z Bundesarchiv, m.in. na temat sposobu funkcjonowania niemieckiego aparatu terroru w zajętej Polsce. Zbiory te są stale uzupełniane. Kolejne materiały będą pochodziły z archiwów polskich, brytyjskich i niemieckich. Mamy nadzieję, że z czasem udostępnimy także zasoby fotograficzne, dźwiękowe, książkowe, a nawet mapy.

W Czytelni można się również zapoznać z nagraniami audiowizualnymi powstałymi w ramach projektu Świadkowie Epoki. To stworzone przez nas w 2018 roku archiwum historii mówionej zawiera, zarejestrowane wspomnienia osób, które przeżyły II wojnę światową, a także tych, które pamiętają powojenny okres komunizmu.

Dokumenty udostępniane w ramach archiwum cyfrowego są prezentowane w formacie PDF w języku, w którym zostały wytworzone. Celem ich lepszej przeszukiwalności zostały przetworzone przez program OCR. Dodatkowo są przy nich zamieszczone opisy inwentarzowe w postaci systemu metadanych. Pełnotekstowa wyszukiwarka przeszukująca zarówno treść dokumentów, jak i metadane pozwoli użytkownikowi na szybkie dotarcie do intersującego go źródła. Innym możliwym sposobem korzystania ze zgromadzonych zasobów będzie wykorzystanie ich podziału na instytucje archiwalne, z których pochodzą dokumenty. W takiej kolekcji pochodzącej z danego archiwum będą się znajdować ułożone hierarchicznie zespoły i jednostki archiwalne.

W naszym archiwum cyfrowym zgromadziliśmy miliony skanów dokumentów pochodzących od kilkudziesięciu partnerów Instytutu, tysiące godzin materiałów audiowizualnych zarejestrowanych w kilkunastu językach świata. Mimo szerokiego zakresu i wielkiej różnorodności naszych zbiorów materiały te dotyczą zasadniczo historii II wojny światowej i polskiego doświadczenia konfrontacji z niemieckim nazizmem i sowieckim komunizmem.

Mamy nadzieję, że zgromadzone przez nas zbiory będą wykorzystywane w badaniach zarówno historyków z Polski, jak i z zagranicy, a wizyta w Czytelni Instytutu stanie się naturalną czynnością w trakcie prac nad zagadnieniami związanymi z historią XX wieku. Ufamy, że dzięki naszym pracom wiedza o tym okresie, a także o roli i znaczeniu Polski w tym czasie zostanie jeszcze bardziej pogłębiona, a także upowszechniona, zwłaszcza poza granicami naszego kraju.

Czytelnia

Opisy katalogowe materiałów są dostępne online na stronie archiwum cyfrowego. Z treściami materiałów można się zapoznać jedynie w Czytelni, która mieści się w bibliotece Instytutu Pileckiego. To miejsce ogólnodostępne, w którym bezpłatne są udostępniane materiały badawcze naukowcom i wszystkim zainteresowanym. Pracownicy Instytutu służą pomocą w zakresie ogólnych zapytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.

Większość materiałów archiwalnych znajduje się w otwartym dostępie na komputerach w Czytelni. Część naszych zbiorów, np. te pochodzące z Bundesarchiv, jest jednak objęta ograniczeniami dostępności wynikającymi z umów między Instytutem a instytucjami je przekazującymi. Po przybyciu do Czytelni należy dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia. Dzięki nim dostęp do treści dokumentów będzie możliwy na miejscu.

Przed wizytą zalecamy zapoznanie się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem pobytu i korzystania ze zbiorów.

Wszystkich chętnych do zapoznania się z naszymi zbiorami zapraszamy do Instytutu Pileckiego na ul. Foksal 17 w Warszawie. Czytelnia jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9–15. Przed wizytą należy się wcześniej umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.